Από το 2008 το μεταπτυχιακό πρόγραμμα Υδάτινοι πόροι στο χρόνο και το χώρο: η Ελλάδα στο επίκεντρο (Water resource in time and space: Focus Greece) προσφέρεται ετησίως σε συνεργασία με τα Τμήματα Οικονομικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Ουψάλας (Economic History, Uppsala University), Πολιτιστικής Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης (Cultural Geography, Stockholm University) και του Τμήματος Θεματικών Σπουδών-Περιβαλλοντικών Αλλαγών του Πανεπιστημίου του Λίνσεπιγκ (Thematic Studies/Environmental Change, Linköping University).  Κατά τα τελευταία έτη η έρευνα πεδίου, που αποτελεί σημαντικό μέρος του προγράμματος, διεξαγόταν στο NEO (Navarino Environmental Observatory) στη νοτιοδυτική Πελοπόννησο.

Φοιτητές και καθηγητές κατά τη διάρκεια του Προγράμματος του 2014 στο μεσαιωνικό κάστρο Παλαιό Ναβαρίνο ή Παλαιόκαστρο ψηλά πάνω από τον κόλπο του Ναυαρίνου.

Το Πρόγραμμα εστιάζει στο πώς ένας τόσο ζωτικός πόρος όπως το νερό έχει επηρεάσει τη δημιουργία και την οργάνωση των οικισμών στις διάφορες περιόδους στην Ελλάδα. Επιπλέον, εξετάζει τους τρόπους με τους οποίους ο άνθρωπος σχεδίαζε και λάμβανε μέτρα, ώστε να χρησιμοποιεί τους υδάτινους πόρους βάσει των συνθηκών που δημιουργούνται από τον υδρολογικό κύκλο, τις γεωγραφικές συνθήκες, καθώς και από τις ιστορικές παραδόσεις.

Το Πρόγραμμα αποτελείται από τις εξής τρεις θεματικές ενότητες: η σημασία του νερού στην οικιστική οργάνωση, οι συνθήκες υδραγώγησης και οι επιφάνειες επαφής. Οι ενότητες αυτές εξετάζονται διαχρονικά από την Αρχαία Ελλάδα μέχρι τη σημερινή κοινωνία. Σήμερα, η πλειονότητα του παγκόσμιου πληθυσμού ζει στις παράκτιες περιοχές, οι οποίες εκτίθενται στην αυξανόμενη αστικοποίηση και στις αναμενόμενες επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών. Εδώ, η διαχείριση των υδάτινων πόρων διαδραματίζει έναν ζωτικό ρόλο.

Το Πρόγραμμα ξεκινά με μία μοναδική συνάντηση και προπαρασκευαστική μελέτη διάρκειας δύο εβδομάδων στη Σουηδία. Εν συνεχεία, ακολουθεί η έρευνα πεδίου στην Ελλάδα και, τέλος, το Πρόγραμμα ολοκληρώνεται με τη συγγραφή της έκθεσης αποτελεσμάτων στη Σουηδία εντός διαστήματος δύο εβδομάδων. Η έρευνα πεδίου στην Ελλάδα αποτελείται από επιτόπια μελέτη στους χώρους και έρευνα πεδίου σχετικά με τα επακόλουθα τόσο του πλεονάσματος ύδατος όσο και της έλλειψής του. Και τα δύο αυτά προβλήματα παρουσιάζονται στην Ελλάδα, αλλά συνάμα η Ελλάδα αποτελεί καλό σημείο εκκίνησης για τη μελέτη της Μεσογείου ως διαδρομής μεταφορών και πηγής ανεφοδιασμού, καθώς και η αλίευση και ο τουρισμός αποτελούν σημαντικοί οικονομικοί πόροι της περιοχής αυτής σήμερα. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του τουρισμού έχουν έρθει στο επίκεντρο τα τελευταία έτη, καθώς το ΝΕΟ (Navarino Environmental Observatory), όπου λαμβάνει χώρα η έρευνα πεδίου, βρίσκεται εντός του μεγάλου ξενοδοχειακού χώρου αναψυχής Costa Navarino Dunes.

Το Πρόγραμμα αποσκοπεί – μέσω της οργάνωσης και συμπλήρωσης-ενημέρωσης του αρχείου του Ινστιτούτου και μέσω της δημιουργίας μιας βάσης δεδομένων με την ψηφιοποιημένη τεκμηρίωση των ανασκαφών και πληροφορίες σχετικά με το αρχαιολογικό υλικό – να κάνει προσιτά στους ερευνητές τις πληροφορίες και το υλικό όλων των σουηδικών ανασκαφών στην Ελλάδα από το 1894 και εξής. Ένα σημαντικό μέρος του Προγράμματος αφορά πληροφορίες μιας μοναδικής αρχαιολογικής συλλογής από την Ασίνη που φυλάσσεται στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλας.

Ένα πρόγραμμα που να δίνει τη δυνατότητα σε μεταπτυχιακούς φοιτητές και πιθανούς υποψηφίους διδακτορικού να ταξιδέψουν στην Ελλάδα προκειμένου να επισκεφθούν αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία βρισκόταν πάντα στο επίκεντρο του εκπαιδευτικού κορμού του Ινστιτούτου. Σήμερα, το πρόγραμμα προσφέρεται ανά διετία και παρέχει πέντε υποτροφίες σε φοιτητές των τεσσάρων πανεπιστημίων της Σουηδίας, όπου υπάρχουν τμήματα κλασικών αρχαιολογικών σπουδών, ήτοι της Ουψάλας, της Στοκχόλμης, του Γκέτεμποργκ και της Λουντ.

Κατά τη διάρκεια του Προγράμματος, διάρκειας δέκα εβδομάδων, οι φοιτητές έχουν τη δυνατότητα να μελετήσουν αρχαιότητες σε όλη την ελληνική επικράτεια. Περισσότερο από το ήμισυ του χρόνου αξιοποιείται σε εκπαιδευτικές εκδρομές εκτός Αθηνών, όπως για παράδειγμα στην Αργολίδα και στην Κρήτη. Ωστόσο, το πρόγραμμα επιδέχεται διαφοροποιήσεων ανάλογα με τις ειδικότητες των διδασκόντων και τους εκάστοτε διαθέσιμους πόρους. Το 2012, για παράδειγμα, το Πρόγραμμα περιελάμβανε μια εκπαιδευτική εκδρομή δύο εβδομάδων στην Τουρκία, ενώ το 2014 το επίκεντρό του ήταν το Αιγαίο, οπότε και πραγματοποιήθηκαν εκδρομές στην Άνδρο, τη Νάξο, την Πάρο και στη Δήλο.

Το επόμενο Πρόγραμμα θα πραγματοποιηθεί το Σεπτέμβριο και Οκτώβριο του 2016.

Το πρόγραμμα αυτό εξετάζει κατά πόσο είναι εφικτό να εντοπιστεί κάποια συνέχεια στη λατρεία ανάμεσα σε διαφορετικές περιόδους της ελληνικής αρχαιότητας. Έχει έστω κάτι κοινό ο Ηρακλής με τον Αρχάγγελο Μιχαήλ και, αν ναι, τι; Για ποιο λόγο μετατράπηκαν κάποιοι αρχαίοι ναοί σε εκκλησίες, ενώ άλλοι καταστράφηκαν; Σε κάποιους τόπους είναι μάλλον εφικτό να ταυτιστεί μακροχρόνια άσκηση θρησκευτικής λατρείας, αλλά θα μπορούσε αυτό να σημαίνει συνεχόμενη λατρευτική δραστηριότητα ή μήπως θα πρέπει να υποθέσουμε πως ήταν διακεκομμένη με ενδιάμεσες αναβιώσεις θρησκευτικής δραστηριότητας.

Θα μπορούσε κανείς να διακρίνει ιδεολογικές δυνάμεις πίσω από την αναβίωση αρχαίων θρησκευτικών συνηθειών; Το μεταπτυχιακό πρόγραμμα αυτό εξετάζει την πολυσχιδή έννοια της «συνέχειας της λατρείας» σε μακροπρόθεσμη προοπτική, συμπεριλαμβάνοντας τους αιώνες από την Εποχή του Χαλκού μέχρι τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία με τις νεο-παγανιστικές πρακτικές. Οι συζητήσεις έχουν διπλό σκεπτικό: εξετάζεται αφενός το ιστορικό και αφετέρου το σύγχρονο πλαίσιο, καθώς οι σημερινοί ερευνητές δείχνουν ζήλο (συνειδητά ή ασυνείδητα) στο να αναζητήσουν συνέχεια λατρευτικής δραστηριότητας στο χώρο και στις θρησκευτικές συνήθειες. Αφού προηγουμένως έχουν εντρυφήσει σε προπαρασκευαστικές σπουδές στα τοπικά τους πανεπιστήμια, οι φοιτητές του μεταπτυχιακού προγράμματος παρακολουθούν επί τρεις εβδομάδες στην Ελλάδα σεμινάρια και διαλέξεις στο Σουηδικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών και συμμετέχουν σε εκπαιδευτικές εκδρομές σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία. Κατά τα έτη 2013 και 2105 επισκεφθήκαμε αρχαιολογικούς χώρους στην Αττική και την Αργολίδα. Ωστόσο, ενδέχεται να αλλάξει το πρόγραμμα των εκπαιδευτικών εκδρομών στο μέλλον.

Η ετήσια συνέλευση του Ινστιτούτου λαμβάνει χώρα συνήθως την άνοιξη και συγκεκριμένα από το 2010 παρουσιάζεται στο αμφιθέατρο του Μουσείου Ακρόπολης. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει την παρουσίαση του απολογισμού των τελευταίων ερευνών του Ινστιτούτου εκ μέρους του Διευθυντή, καθώς επίσης μια διάλεξη που εστιάζει στην τρέχουσα σουηδική αρχαιολογική έρευνα με επίκεντρο τους αρχαίους πολιτισμούς της Μεσογείου.

Ετήσια συνέλευση 2015

Πέμπτη, 26 Μαρτίου 2015, 6 μ.μ.
Αμφιθέατρο Μουσείου Ακρόπολης, Διονυσίου Αρεοπαγίτου 15

Το ερευνητικό έργο του Σουηδικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αθηνών κατά το έτος 2014
Arto Penttinen, Διευθυντής του Ινστιτούτου

Διάλεξη με θέμα: Meandering liquids – libation rituals in Minoan open-air contexts
Monica Nilsson, Υποδιευθύντρια του Ινστιτούτου

Ετήσια συνέλευση 2014

Πέμπτη, 3 Απριλίου 2014, 6 μ.μ.
Αμφιθέατρο Μουσείου Ακρόπολης, Διονυσίου Αρεοπαγίτου 15

Το ερευνητικό έργο του Σουηδικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αθηνών κατά το έτος 2013
Arto Penttinen, Διευθυντής του Ινστιτούτου

Διάλεξη με θέμα: Climate, environment and past societies. What do we want to know – and why?!
Karin Holmgren, Καθηγήτρια, Τμήμα Φυσικής Γεωγραφίας και Τετραδικής Γεωλογίας, Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, Διευθύντρια του ερευνητικού περιβαλλοντικού παρατηρητηρίου Navarino Environmental Observatory (ΝΕΟ) και Erika Weiberg, Ερευνήτρια, Τμήμα Αρχαιολογίας και Αρχαίας Ιστορίας, Πανεπιστήμιο της Ουψάλας

Το Σάββατο 28 Νοεμβρίου 2015, οι Σύλλογοι Φίλων των Σουηδικών Ινστιτούτων της Αθήνας, της Ρώμης και της Κωνσταντινούπολης, διοργάνωσαν μια εκδήλωση στο Ινστιτούτο Ιταλικού Πολιτισμού στη Στοκχόλμη. Η εκδήλωση αποσκοπούσε στην παρουσίαση του έργου και της σημασίας των τριών ερευνητικών Ινστιτούτων τονίζοντας ιδιαίτερα την ανάγκη της συνέχισης της κρατικής χρηματοδότησης. Μεταξύ των ομιλητών ήταν και η Υπουργός Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης της Σουηδίας, Helene Hellmark Knutsson. Το Σουηδικό Ινστιτούτο Αθηνών εκπροσωπήθηκε από τον διευθυντή του, τον κ. Arto Penttinen και την υποδιευθύντρια, την κα. Jenny Wallensten.

Ο διευθυντής του Σουηδικού Ινστιτούτου Αθηνών, Arto Penttinen με την Υπουργό Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης της Σουηδίας, Helene Hellmark Knutsson. Φωτογραφία: Susanne Berndt Ersöz

FORSKNINGSSTIPENDIER 2016/2017 VID SVENSKA INSTITUTET I ATHEN

Styrelsen för Svenska Institutet i Athen ledigförklarar härmed institutets forskningsstipendier för höstterminen 2016 och vårterminen 2017. Stipendierna är avsedda för dem som ägnar sig åt vetenskapligt och självständigt studium av ämnen med koppling till institutets verksamhet som förutsätter vistelse i Grekland. Sökande skall ha anknytning till svensk universitetsmiljö. Visst företräde ges för sökande från Antikens kultur och samhällsliv, men bedömning sker beroende på ansökningarnas kvalitet och relevans.

This volume contains the proceedings of the conference “Mycenaeans up to date: The archaeology of the north-eastern Peloponnese—current concepts and new directions“, which was held 10–16 November 2010, under the auspices of the Swedish Institute at Athens.