Μιδέα, Αργολίδα (1939, 1963, 1983–2009)

Η ακρόπολη της Μιδέας και το σπουδαίο οχυρό της που χρονολογείται στην  Ύστερη Εποχή του Χαλκού, βρίσκεται στην Αργολίδα σε έναν κωνικό λόφο ύψους 270 μ., 1,5 χλμ. από το σύγχρονο νεκροταφείο των Δενδρών και στη μέση περίπου της απόστασης μεταξύ Τίρυνθας και Μυκηνών. Από την κορυφή του λόφου έχοντας το βλέμμα στραμμένο προς το νότο και τη δύση, η τοποθεσία προσφέρει υπέροχη θέα στην πεδιάδα και τον Αργολικό κόλπο. Στα βόρεια και ανατολικά, τα ψηλά βουνά της ενδοχώρας δεσπόζουν στο τοπίο. Αυτή η θέα, που καθιστά δυνατή την παρακολούθηση της πεδιάδας και των προσεγγίσεών της, συνέβαλε ενδεχομένως στη σημασία του τόπου κατά την Εποχή του Χαλκού.

Εικ. 2: Θέα από τη Μιδέα προς τα βουνά της ενδοχώρας.

Ιστορικό ανασκαφικών εργασιών

Περιηγητές του 19^ου αιώνα, ο Leake, ο Gell και ο Curtius, επισήμαναν τα κυκλώπεια τείχη της Μιδέας, τα οποία εξακολουθούν να είναι ορατά από την πεδιάδα. Η ταυτότητα του τόπου καθορίστηκε από τις μαρτυρίες του Παυσανία (2.25.9) και του Στράβωνα (8.6.11). Οι πρώτες έρευνες στον χώρο πραγματοποιήθηκαν το 1907 όταν Γερμανοί αρχαιολόγοι άνοιξαν μικρές δοκιμαστικές τάφρους, χωρίς όμως να αποκαλύψουν κτήρια. Το 1939, μετά το έργο του στα Δενδρά, ο Σουηδός αρχαιολόγος Axel. W. Persson κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Μιδέα ήταν οχυρωμένη μυκηναϊκή ακρόπολη και αποκάλυψε τη γραμμή των τειχών, καθάρισε τον χώρο της Ανατολικής Πύλης και άνοιξε αρκετές τάφρους στην Κάτω Ακρόπολη και στην κορυφή. Μετά τον πόλεμο, ο Paul Åström και ο Έλληνας συνάδελφός του Νικόλαος Βερδελής, συνέχισαν τις εργασίες στην περιοχή το 1963, ανασκάπτοντας έναν μικρό χώρο κοντά στην Ανατολική Πύλη. Το 1983 ξεκίνησαν συστηματικές ανασκαφές στη Μιδέα στα πλαίσια ενός κοινού ελληνοσουηδικού ανασκαφικού προγράμματος υπό τη διεύθυνση της Εφόρου Καίτης Δημακοπούλου και του Paul Åström. Οι εργασίες επικεντρώθηκαν στην περιοχή εντός των τειχών της ακρόπολης και ειδικότερα στις δύο πύλες. Σε γενικές γραμμές, η Κάτω Ακρόπολη είναι πιο κατανοητή από την Άνω, όπου η εκτεταμένη διάβρωση έχει εξαφανίσει τα περισσότερα κατάλοιπα. Από το 2000 το σουηδικό κομμάτι του προγράμματος διευθύνεται από την Ann-Louise Schallin.

Ο τόπος και τα κατάλοιπα

Το παλαιότερο υλικό που βρέθηκε στη Μιδέα αποτελείται από κεραμικά από τη Μέση και την Τελική Νεολιθική εποχή (περ. 5800-331 π.Χ.). Όλες οι περίοδοι της Εποχής του Χαλκού αναπαρίστανται, με τα πιο αξιοσημείωτα κατάλοιπα να χρονολογούνται στο τέλος της περιόδου. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τα περισσότερα κτήρια στη Μιδέα ήταν διακοσμημένα με ζωγραφισμένες τοιχογραφίες, όπως μαρτυρούν πολυάριθμα θραύσματα. Αυτό υποδηλώνει ότι ο τόπος φιλοξένησε μια πλούσια κοινωνία.

Κατά την Πρωτοελλαδική περίοδο (περ. 3100-2000 π.Χ.) κατοικήθηκε μόνο η Άνω Ακρόπολη. Οι εργασίες πεδίου κοντά στην κορυφή αποκάλυψαν δύο αναλημματικούς τοίχους, έναν στα βορειοανατολικά και έναν στα βορειοδυτικά. Στον τελευταίο, βρέθηκε κεραμική της Νεότερης και Τελικής Νεολιθικής εποχής, καθώς και τάφοι και οικοδομήματα της Πρωτο- και Μεσοελλαδικής περιόδου (περ. 3100-1600 π.Χ.), συμπεριλαμβανομένων καταλοίπων ενός αμυντικού συστήματος. Κατά τη Μεσοελλαδική περίοδο (περ. 2000–1600 π.Χ.) ο οικισμός επεκτάθηκε ώστε να συμπεριλάβει ένα μεγαλύτερο μέρος του τόπου. Εκτός από αυτά τα πρώιμα κατάλοιπα, ο Persson πίστευε ότι η κορυφή ήταν η τοποθεσία ενός μεγάρου. Αποκάλυψε τομές στο βράχο κατά τη διάρκεια των ανασκαφικών του εργασιών το 1939 και δημιούργησε ένα προκαταρκτικό σχέδιο ενός «ανακτόρου» με βάση αυτά τα ίχνη. Οι παρατηρήσεις του είναι δύσκολο να εξακριβωθούν σήμερα, λόγω της διάβρωσης του βράχου και της πυκνής βλάστησης που καλύπτει το οροπέδιο.

Κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού πραγματοποιήθηκε μια μεγάλης κλίμακας κατασκευαστική εργασία στη Μιδέα. Γύρω στο 1200 π.Χ., κατασκευάστηκε ένα επιβλητικό οχυρωματικό τείχος, μήκους 450 μ., πλάτους 5-7 μ. και ύψους 7 μ., περιβάλλοντας τις βόρειες, δυτικές και νότιες πλευρές του χώρου, ενώ η ανατολική πλευρά προστατευόταν από τον απότομο γκρεμό. Συνολικά, η ακρόπολη καλύπτει μια έκταση 2,4 εκταρίων. Δύο πύλες (που ονομάζονται Ανατολική και Δυτική Πύλη) επέτρεπαν την πρόσβαση στην ακρόπολη. Εκτός αυτού, μια πυλίδα βρισκόταν κοντά στο δυτικό άκρο της περιοχής.

Εικ. 3: Οι οχυρώσεις της Μιδέας.

Τόσο η Ανατολική όσο και η Δυτική Πύλη ήταν μνημειώδη οικοδομήματα. Η πρώτη ήταν η κύρια είσοδος της ακρόπολης, με πρόσβαση από μια κυκλώπεια αναβάθρα (ράμπα). Η Δυτική Πύλη κατασκευάστηκε ανάμεσα στην απόληξη του δυτικού σκέλους της οχύρωσης και του απόκρημνου βράχου της Άνω Ακρόπολης στα ανατολικά. Η μεγάλη είσοδος διέθετε φυλάκιο μέσα στο πάχος του τείχους, καθώς και έναν συμπαγή προμαχώνα που προστάτευε την εξωτερική πλευρά. Η πολύ μικρότερη πυλίδα αποτελούνταν από ένα στενό καλυμμένο πέρασμα και ήταν κτισμένη λοξά προς το τείχος, πάχους 5,70 μ. Κάποια χρονική στιγμή αυτή η έξοδος μπλοκαρίστηκε και η εξωτερική πλευρά του τείχους επισκευάστηκε με ένα διαφορετικό είδος τοιχοποιίας.

Εικ. 4: Η Δυτική Πύλη από το εσωτερικό της ακρόπολης.

Κατάλοιπα διαφόρων κτηρίων έχουν βρεθεί εντός των οχυρώσεων. Ακριβώς ανατολικά της Ανατολικής Πύλης, ορισμένα υπόγεια δωμάτια είχαν κτιστεί σε επαφή με την εσωτερική πλευρά του τείχους. Τα πολλά μεγάλα αγγεία που βρέθηκαν εδώ δείχνουν ότι τα δωμάτια χρησιμοποιήθηκαν ως αποθήκες. Επιπλέον, οι ανασκαφές αποκάλυψαν πολλά θραύσματα διακοσμημένων κεραμικών, κοσμήματα, ενθέματα από ελεφαντόδοντο, εργαλεία και κατάλοιπα πρώτων υλών στην περιοχή. Αυτό δείχνει ότι τα υπόγεια είχαν πάνω ορόφους, όπου βρίσκονταν εργαστήρια.

Ένα παρόμοιο συγκρότημα 14 δωματίων, χωρισμένο σε δύο πτέρυγες, εντοπίστηκε εντός της Δυτικής Πύλης, όπου βρέθηκαν θραύσματα πίθων και άλλων αποθηκευτικών αγγείων, πέτρινα γουδιά καθώς και πέτρινα, χάλκινα και οστέινα εργαλεία. Ανακαλύφθηκαν επίσης ειδώλια από τερακότα, σφραγιδόλιθοι, κοσμήματα και ημιπολύτιμοι λίθοι. Εξαιρετικής σημασίας είναι ένα πήλινο σφράγισμα με ιδεόγραμμα της Γραμμικής Β που δηλώνει το σιτάρι, πράγμα που μαρτυρά την αποθήκευση σιτηρών σε αυτόν τον χώρο. Ομοίως, ένας αποθηκευτικός αμφορέας με επιγραφή σε Γραμμική Β’ wi-na-jo, ένα κρητικό όνομα που συναντάται και στην Κνωσό και στους Αρμένους, αποδεικνύει ότι η Μιδέα συμμετείχε στο ευρείας κλίμακας εμπορικό δίκτυο που υπήρχε στο τέλος της Εποχής του Χαλκού.

Εικ. 5: Αποθήκες κοντά στη Δυτική Πύλη.

Ωστόσο, το πιο σημαντικό οικοδόμημα εντός των οχυρώσεων ήταν το Μέγαρο. Χρονολογείται στην Υστεροελλαδική IIIB2 περίοδο (τέλη 13^ου αιώνα π.Χ.) και συμφωνεί με τα πρότυπα εκείνης της εποχής διαθέτοντας τέσσερις κίονες που περιβάλλουν μια μεγάλη εστία. Ευρήματα όπως λαβές από ξίφη από πολύτιμα υλικά, λατρευτικά αγγεία και ένα περιδέραιο από φαγεντιανή αντικατοπτρίζουν την κοινωνικοοικονομική κατάσταση του οικοδομήματος. Ένα από τα πιο σημαντικά ευρήματα είναι ένα πήλινο πρισματικό σφράγισμα με παράσταση λιονταριού που επιτίθεται σε ταύρο, με την επιγραφή συνεισφορά στο μέγαρο από τον Αισώνιο (το όνομα ενός ατόμου). Συγκεκριμένα, η σφραγίδα χρονολογείται στην Υστεροελλαδική IIIA περίοδο (περ. 1390–1300 π.Χ.), ενώ το σφράγισμα εκτιμάται στα πλαίσια της Υστεροελλαδικής IIIB2 περιόδου (τέλη 13^ου αιώνα π.Χ.). Είναι επομένως πιθανό η ίδια η σφραγίδα να αποτελούσε κειμήλιο, που χρησιμοποιήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Γύρω στο 1200 π.Χ. το Μέγαρο καταστράφηκε μαζί με τον υπόλοιπο οικισμό. Στη συνέχεια αντικαταστάθηκε από μια μικρότερη εκδοχή στις αρχές της Υστεροελλαδικής IIIC περιόδου (αρχές 12^ου αιώνα π.Χ.), κάτι που αντικατοπτρίζει την ανάπτυξη στην κοντινή Τίρυνθα.

Εικ. 6: Το Μέγαρο στη Μιδέα.

Εκτός από τον οικισμό στην ακρόπολη, υπήρχε πιθανότατα και μια Κάτω Πόλη έξω από τις οχυρώσεις. Αν και δεν έχει ακόμη ταυτοποιηθεί με σιγουριά, ένας μεγάλος αναλημματικός τοίχος και άλλα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα υποδηλώνουν ότι βρισκόταν στα βορειοδυτικά.

Στα τέλη της Ύστερης Εποχής του Χαλκού και λίγο μετά την κατασκευή των τεράστιων τειχών, γύρω στο 1200 π.Χ., η Μιδέα καταστράφηκε. Το στρώμα καταστροφής αποτελείται από καστανόγκριζο χώμα, αναμεμιγμένο με κομμάτια άνθρακα και άλλο καμένο οργανικό υλικό. Η αιτία πίσω από την καταστροφή είναι άγνωστη, αλλά τα κεκλιμένα και καμπυλωτά τείχη, καθώς και τα σκελετικά κατάλοιπα ανθρώπων που συνθλίφτηκαν κάτω από πέτρες και ογκόλιθους υποδηλώνουν ότι ήταν το αποτέλεσμα ενός σεισμού και της πυρκαγιάς που ακολούθησε. Ορισμένοι μελετητές, ωστόσο, έχουν συνδέσει το τέλος της Μιδέα με εχθρικές δυνάμεις που επιτέθηκαν στον τόπο.

Μετά την Εποχή του Χαλκού παρατηρείται μόνο περιορισμένη δραστηριότητα στη Μιδέα. Βρέθηκαν μόνο ένα θραύσμα και ένας χάλκινος δίσκος από τη Γεωμετρική περίοδο. Λίγο Αρχαϊκό υλικό υποδηλώνει ανθρώπινη δραστηριότητα στον χώρο, αν και δεν έχει ακόμη εντοπιστεί οικισμός. Ένα θραύσμα μιας αρχιτεκτονικής τερακότας από αυτήν την περίοδο μπορεί να υποδηλώνει ότι υπήρχε ένα ιερό ή ένας οικισμός κοντά στην ακρόπολη. Σύμφωνα με τον Παυσανία (8.27.1), όποιος πληθυσμός έμεινε στη Μιδέα αναγκάστηκε να μετακινηθεί στο Άργος, πιθανώς στις αρχές του 5^ου αιώνα π.Χ. Στις αρχές του 1^ου αιώνα μ.Χ., ο Στράβων (8.6.11) έγραψε ότι η Μιδέα ήταν ερημωμένη. Αυτό είναι σημαντικό καθώς συχνά αναφέρει ότι άλλοι προϊστορικοί χώροι είχαν συρρικνωθεί σε χωριά, αλλά δεν είχαν εγκαταλειφθεί. Ομοίως, ο Παυσανίας (2.25.9) ανέφερε στα μέσα του 2^ου αιώνα μ.Χ. ότι δεν υπήρχαν παρά μόνο ερείπια της Μιδέας.

Αυτή η παύση έλαβε τέλος γύρω στο 500 μ.Χ. όταν η Κάτω Ακρόπολη επανακατοικήθηκε. Δύο Ύστερα Ρωμαϊκά οικοδομήματα, πιθανώς οικίες, βρέθηκαν στην περιοχή του Μεγάρου της Ύστερης Εποχής του Χαλκού. Ενδεχομένως, να κατοικήθηκε από σλάβους εισβολείς που κατέστρεψαν την περιοχή την εποχή εκείνη, όπως για παράδειγμα την κοντινή Νεμέα. Μεταξύ άλλων ευρημάτων, όπως αγγεία και Ύστερα Ρωμαϊκά νομίσματα, βρέθηκαν τρεις σκελετοί εντός του μικρού οικισμού. Ένας από αυτούς ανακαλύφθηκε κάτω από το πάτωμα ενός κτηρίου, υποδηλώνοντας ότι ο θάνατος του ατόμου δεν συνδέεται με την εγκατάλειψη του χώρου, ο οποίος έλαβε χώρα τον 6^ο αιώνα μ.Χ. Στη συνέχεια, η ίδια περιοχή επανακατοικήθηκε για μια ή δύο γενιές γύρω στο 1200 μ.Χ. όταν τα Ύστερα Ρωμαϊκά οικοδομήματα επαναχρησιμοποιήθηκαν και επεκτάθηκαν. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ο πληθυσμός αποτελούνταν πιθανώς από απλούς καλλιεργητές. Αρκετοί βαθιοί λάκκοι μαρτυρούν μεγάλης κλίμακας προσπάθειες για καθαρισμό της Κάτω Ακρόπολης εκείνη τη χρονική περίοδο. Ενδεχομένως, αυτοί σκάφτηκαν για να καθαριστεί η περιοχή για γεωργία ή για να προετοιμαστεί ο τόπος για την κατασκευή ενός κάστρου που τελικά δεν κατασκευάστηκε ποτέ.

Βιβλιογραφία

Åström, P. 1964. ‘Excavations in the Citadel of Midea 1963’, ArchDelt 19, 134.

Åström, P. 2009. ‘Foundation trenches for the Citadel wall of Midea’, in Δώρον: τιμητικός τομός για τον καθηγητή Σπύρο Ιακωβίδη (Σειρά Μονογραφιών, 6), ed. Δ. Δανιηλίδου, Αθήνα, 67– 71.

Åström, P. & K. Demakopoulou 1986. ‘New Excavations in the Citadel of Midea, 1983–1984’, OpAth 16, 19–25.

Åström, P., K. Demakopoulou, N. Divari-Valakou & G. Walberg 1990. ‘Excavations in Midea 1987’, OpAth 18, 9–22.

Demakopoulou, K. 1998. ‘Stone vases from Midea’, in The Aegean and the Orient in the second millennium: proceedings of the 50th Anniversary Symposium, Cincinnati, 18–20 April 1997. Aegaeum 18, eds. H.E. Cline & D. Harris-Cline, Liège, 221–227.

Demakopoulou, K. 1999. ‘A Mycenaean terracotta figure from Midea in the Argolid’, in Meletemata: studies in Aegean archaeology presented to Malcolm H. Wiener as he enters his 65th year. Vol. I., eds. P.P. Betancourt, V. Karageorghis, R. Laffineur & W.-D. Niemeier, Liège, 197–205.

Demakopoulou, K. 2003. ‘The pottery from the destruction layers at Midea: Late Helladic IIIB2 Late or Transitional Late Helladic IIIB2/Late Helladic IIIC Early? LH III C chronology and synchronisms’, in Proceedings of the International Workshop Held at the Austrian Academy of Sciences at Vienna May 7th and 8th, 2001, eds. S. Deger-Jalkotzy & M. Zavadil, Wien, 77–92.

Demakopoulou, K. 2006. ‘Mycenaean pictorial pottery from Midea’, in Pictorial pursuits: figurative painting on Mycenaean and Geometric pottery. Papers from two seminars at the Swedish Insititute at Athens in 1999 and 2001  (ActaAth 4˚, 53), eds. E. Rystedt & B. Wells, Stockholm, 31–43.

Demakopoulou, K. 2007. ‘The role of Midea in the network of Mycenaean citadels in the Argolid’, in Keimelion: Elitenbildung und Elitärer Konsum von der Mykenischen Palastzeit bis zur Homerischen Epoche. The Formation of Elites and Elitist Lifestyles from Mycenaean Palatial Times to the Homeric Period. Akten des internationalen Kongresses vom 3. bis 5. Februar 2005 in Salzburg (Veröffentlichungen der Mykenischen Kommission, 27; Österreichische Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse Denkschriften, 350), eds. E. Alram-Stern & G. Nightingale, Wien, 65–80.

Demakopoulou, K. 2015. ‘The Mycenaean Acropolis of Midea: new discoveries and new interpretations’, in Mycenaeans up to date: the archaeology of the north-eastern Peloponnese - current concepts and new directions (ActaAth 4°, 56), eds. A.-L. Schallin & I. Tournavitou, Stockholm, 185–196.

Demakopoulou, K. & N. Divari-Valakou 1993. ‘A Linear B inscribed stirrup jar from Midea (MI Z 2)’, Minos 27–28, 303–305.

Demakopoulou, K. & N. Divari-Valakou 1997. ’New finds with Linear B inscriptions from Midea’, Minos 29–30 (1994–1995), 323–328.

Demakopoulou, K. & N. Divari-Valakou 1999. ‘The fortifications of the Mycenaean Acropolis of Midea’, in POLEMOS: le contexte guerrier en Égée á lʼâge du Bronze. Actes de la 7e Rencontre égéenne internationale Université de Liège, 14-17 avril 1998. Aegaeum: Annales dʼarchéologie égéenne de lʼUniversité de Liège et UT-PASP 19, ed. Robert Laffineur, Liège, 205–215.

Demakopoulou, K. & N. Divari-Valakou 2000. ‘Evidence for cult practice at Midea: figures, figurines and ritual objects’, JPR 14, 18–19.

Demakopoulou, K. & N. Divari-Valakou 2001. ‘Evidence for cult practice at Midea: figures, figurines and ritual objects’, in Potnia: deities and religion in the Aegean Bronze Age. Proceedings of the 8th International Aegean Conference / 8e Rencontre égéenne internationale. Göteborg, Göteborg University, 12-15 April 2000, eds. R. Laffineur & R. Hägg, Liège, 181–190.

Demakopoulou, K. & N. Divari-Valakou 2009. ‘Mycenaean figures and figurines from Midea’ in Encounters with Mycenaean figures and figurines: Papers presented at a seminar at the Swedish Institute at Athens, 27-29 April 2001 (ActaAth 8º, 20), ed. A.-L. Schallin, Stockholm, 37–53.

Demakopoulou, K. & N. Divari-Valakou 2010. ‘The Middle Helladic settlement on the Acropolis of Midea’, in Mesohelladika. Μεσοελλαδικά: La Grèce continentale au Bronze Moyen. Η ηπειρωτική Ελλάδα στη Μέση εποχή του Χαλκού. The Greek Mainland in the Middle Bronze Age. Actes du colloque international organisé par lʼÉcole française dʼAthènes, en collaboration avec lʼAmerican School of Classical Studies at Athens et le Netherlands Institute in Athens, Athènes, 8-12 mars 2006 (BCH Suppl., 52), eds. A. Philippa-Touchais, , G. Touchais, S. Voutsaki & J. Wright, Athènes, 31–44.

Demakopoulou, K., N. Divari-Valakou, P. Åström & G. Walberg 1997. ‘Excavations in Midea 1994’, OpAth 21, 13–32.

Demakopoulou, K., N. Divari-Valakou, P. Åström & G.Walberg 1997–1998. ‘Excavations in Midea 1995–1996’, OpAth 22–23, 57–90.

Demakopoulou, K., N. Divari-Valakou, P. Åström & G. Walberg 2000–2001. ‘Work in Midea 1997–1999: excavation, conservation, restoration’, OpAth 25–26, 35–52.

Demakopoulou, K., N. Divari-Valakou, M. Lowe Fri, M. Miller, M. Nilsson & A.-L. Schallin 2010. ‘Excavations in Midea 2008–2009, OpAthRom 3, 7–32.

Demakopoulou, K., N. Divari-Valakou, J. Maran, H. Mommsen, S. Prillwitz & G. Walberg 2017. ‘Clay paste characterization and provenance determination of Middle and Late Helladic vessels from Midea’, Opuscula 10, 7–49.

Demakopoulou, K., N. Divari-Valakou, M. Nilsson & A.-L. Schallin 2006–2007. ‘Excavations in Midea 2005’, OpAth 31–32, 7–29.

Demakopoulou, K., N. Divari-Valakou, M. Nilsson & A.-L. Schallin 2008. ‘Excavations in Midea 2006’, OpAthRom 1, 7–30.

Demakopoulou, K., N. Divari-Valakou, M. Nilsson & A.-L. Schallin 2009. ‘Excavations in Midea 2007’, OpAthRom 2, 7-30.

Demakopoulou, K., N. Divari-Valakou & A.-L. Schallin 2003. ‘Excavations in Midea 2002’, OpAth 28, 7–28.

Demakopoulou, K., N. Divari-Valakou, A.-L. Schallin, G. Ekroth, A. Lindblom, M. Nilsson, & L. Sjögren 2002. ‘Excavations in Midea 2000 and 2001’, OpAth 27, 27–58, 38–39.

Demakopoulou, K., N. Divari-Valakou, A.-L. Schallin, L. Sjögren & M. Nilsson 2005. ‘Excavations in Midea 2004’, OpAth 30, 7–34. 

Demakopoulou, K., N. Divari-Valakou, A.-L. Schallin, E. Weiberg, L. Sjögren & M. Nilsson 2004. ‘Excavations in Midea 2003’, OpAth 29, 9–27.

Demakopoulou, K., N. Divari-Valakou & G. Walberg 1994. ‘Excavations and restoration work in Midea 1990–1992’, OpAth 20, 19–41.

Demakopoulou, K., I. Fappas, E. Andersson Strand, M.-L. Nosch & J. Cutler 2015. ‘Textile tools from Midea, mainland Greece’, in Tools, textiles and contexts: investigating textile production in the Aegean and Eastern Mediterranean Bronze Age (Ancient Textiles Series, 21), eds. E. Andersson Strand & M.-L. Nosch, Oxford & Philadelphia, 247–252.

Kosmetatou, E. 1997. ‘Midea in the Post-Bronze-Age period: a preliminary report’, OpAth 21, 115–123.

Margaritis, E., K. Demakopoulou & A.-L. Schallin 2014. ‘The archaeobotanical samples from Midea: agricultural choices in the Mycenaean Argolid’, in Physis: lʼenvironnement naturel et la relation homme-milieu dans le monde égéen protohistorique. Actes de la 14e Rencontre égéenne internationale, Paris, Institut National dʼHistoire de lʼArt (INHA), 11-14 décembre 2012 (Aegaeum, 37), eds. G. Touchais, R. Laffineur & F. Rougemont, Leuven & Liege, 271–277.

McMullen Fisher, S. & L.K. Giering 1994. ‘A pictorial stirrup jar from the Mycenaean Citadel of Midea’, JPR 8, 8–20.

Persson, A.W. 1942. New tombs at Dendra near Midea (Skrifter utgivna av Kungl. Humanisktiska Vetenskapssamfundet i Lund, 34), Lund.

Sabatini, S. 2016. ‘Textile tools from the East Gate at Mycenaean Midea, Argolis, Greece’. OpAthRom 9, 217–247.

Schallin, A.-L. 2012. ‘Mycenaean jewellery and adornment at Midea’, in Kosmos: jewellery, adornment and textiles in the Aegean Bronze Age. Proceedings of the 13th International Aegean Conference/13e Rencontre égéenne internationale, University of Copenhagen, Danish National Research Foundationʼs Centre for Textile Research, 21–26 April 2010 (Aegaeum, 33), M.-L. Nosch & R. Laffineur, Leuven & Liege, 509–513.

Schallin, A.-L. 2016. ‘Identities and ‘precious’ commodities at Midea and Dendra in the Mycenaean Argolid’, in Local and global perspectives on mobility in the Eastern Mediterranean (Papers and Monographs from the Norwegian Institute at Athens, 5), ed. O.C. Aslaksen, Athens, 159–190.

Walberg, G. 1992. ‘A Linear B Inscription from Midea’, Kadmos 31, 93.

Walberg, G. 1998. Excavations on the Acropolis of Midea: results of the Greek-Swedish excavations under the direction of Katie Demakopoulou and Paul Åström. Volume I. The excavations on the Lower Terraces 1985–1991(ActaAth 49:1), Stockholm.

Walberg, G. 2007. Midea: The Megaron Complex and Shrine Area. Excavations on the Lower Terraces 1994–1997 (Prehistoric Monographs, 20), Philadelphia.

Walberg, G. & D.S. Reese 2008. ‘Feasting at Midea’, in Dais: the Aegean feast. Proceedings of the 12th International Aegean Conference / 12e Rencontre égéenne internationale, University of Melbourne, Centre for Classics and Archaeology, 25-29 March 2008 (Aegaeum, 29), eds. L.A. Hitchcock, R. Laffineur & J. Crowley, Liège & Austin, 239–245.