Κυκλικές πόλεις: Αστικοποίηση και αποαστικοποίηση στην Αρχαϊκή έως τη Ρωμαϊκή Ελλάδα

Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την παγκόσμια οικονομία και το οικοσύστημα είναι η κλιμακούμενη αστικοποίηση του παγκόσμιου πληθυσμού. Μέχρι το 2050, σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΗΕ, το 66% του πληθυσμού θα εγκατασταθεί σε πόλεις, προκαλώντας τεράστια πίεση στην παραγωγή τροφίμων και στις υποδομές, με αποτέλεσμα αυξημένους κινδύνους επιδημιών και διεθνών συγκρούσεων. Για πολλούς, η αστικοποίηση φαίνεται να είναι μια μη αναστρέψιμη δύναμη που θα μας οδηγήσει όλους σύντομα να ζούμε σε πόλεις και θα υποβαθμίσει την ύπαιθρο σε εργοστάσιο παραγωγής τροφίμων.

Ωστόσο, υπάρχει ένα πρόβλημα με αυτήν την άποψη της ιστορικής ανάπτυξης των πόλεων, και αυτό είναι η γραμμικότητά της. Παρά τη μακρά ακαδημαϊκή παράδοση της αστικής έρευνας, η σύγχρονη βιομηχανική πόλη εξακολουθεί να θεωρείται ως το τελικό αποτέλεσμα μιας μακράς (και φυσικής) εξέλιξης από τη νομαδική κοινωνία μέσω των χωριών στην αστική ζωή. Η επικράτηση αυτής της άποψης είναι προβληματική, καθώς αρχαιολογικές έρευνες σε όλο τον κόσμο αποδεικνύουν ξεκάθαρα ότι παγκόσμιες κοινότητες αστικοποιήθηκαν επανειλημμένα και αποαστικοποιήθηκαν πλήρως, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Ο πόλεμος, η λιμοκτονία, ο λοιμός και οι φυσικές καταστροφές αναφέρονται συχνά ως λόγοι της κατάρρευσης και της επακόλουθης εγκατάλειψης των πόλεων, αλλά οι μηχανισμοί της πλήρους αποαστικοποίησης των κοινοτήτων σπάνια αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο με εκείνους της ίδιας της αστικοποίησης. Κατά συνέπεια, ενώ η αστικοποίηση μακροπρόθεσμα νοείται ως μια διαδικασία, η πλήρης αποαστικοποίηση θεωρείται ως γεγονός. Το γιατί οι άνθρωποι μετακινούνταν επανειλημμένα σε τακτά χρονικά διαστήματα από και προς τις πόλεις – όπως φαίνεται ξεκάθαρα από το αρχαιολογικό υλικό – δεν έχει ως εκ τούτου ποτέ αποσαφηνιστεί πλήρως.

Κατά τη διάρκεια του τριετούς μεταδιδακτορικού μου, μια υποτροφία του Ιδρύματος Wenner-Gren, στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας στο Βόλο και στο Σουηδικό Ινστιτούτο Αθηνών, θα μελετήσω αυτό το ζήτημα με βάση μια πολύ συγκεκριμένη και ιδιαίτερα σημαντική υπόθεση, τις πόλεις ή πόλεις-κράτη της αρχαίας Ελλάδας. Η αρχαία ελληνική πόλη ή πόλις θεωρείται συνήθως στη βιβλιογραφία ως η αφετηρία της δυτικής αστικοποίησης, η μορφή της κοινωνίας που οδήγησε στις μεγάλες πόλεις της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και αργότερα στις Μεσαιωνικές και Βιομηχανικές πόλεις. Είναι συνεπώς μεγάλης σημασίας για την κατανόηση της ζωής στην πόλη και της προέλευσής της. Στο τέλος της έρευνάς μου, ελπίζω να μπορέσω να αποδείξω ότι οι πόλεις ήταν σχετικά βραχυχρόνιες ως αστικοί οικισμοί, καθώς αποτελούσαν πολιτικές και όχι οργανικές οντότητες. Αντί να τις δούμε ως αποτέλεσμα τοπικών αναγκών και παραδόσεων, θεωρώ ότι πρέπει να αντιληφθούμε την κυκλική τους ύπαρξη ως αντανάκλαση της ανόδου και πτώσεως αυτοκρατοριών και βασιλείων

Το ακαδημαϊκό προφίλ του Robin Rönnlund στην Academia.