Ο αρχαιολογικός χώρος του Βλοχού βρίσκεται τρία χιλιόμετρα βόρεια της πόλης του Παλαμά στη δυτική Θεσσαλία και εκτείνεται στην κορυφή και τις άμεσες παρυφές του λόφου Στρογγυλοβούνι. Ένα αρχαιολογικό πρόγραμμα (The Vlochos Archaeological Project) πραγματοποιήθηκε τα έτη 2016–2018 ως μια συνεργασία μεταξύ της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καρδίτσας και του Σουηδικού Ινστιτούτου Αθηνών, με σκοπό την καταγραφή των εκτεταμένων αρχαιολογικών ευρημάτων πολλαπλών αρχαίων περιόδων. Στον χώρο, είχαν πραγματοποιηθεί μόνο περιορισμένες σωστικές ανασκαφές πριν το Ελληνο-Σουηδικό πρόγραμμα, το οποίο αποσκοπούσε στη χρήση μη επεμβατικών μεθόδων, σεμπεριλαμβανομένων της γεωφυσικής διασκόπησης, της τεκμηρίωσης με τη χρήση υψηλής ακρίβειας GPS χειρός και της αεροφωτογραφίας.
Εικ. 2: Ο λόφος Στρογγυλοβούνι στον Βλοχό.
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι ο αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει κατάλοιπα τεσσάρων εκτεταμένων και ξεχωριστών οικοδομικών προγραμμάτων, τα οποία καλύπτουν περίπου 1.200 χρόνια ιστορίας. Στην κορυφή του λόφου υπάρχουν εκτεταμένα κατάλοιπα μιας μεγάλης οχύρωσης, η οποία πιθανότατα χρονολογείται στην ύστερη αρχαϊκή περίοδο, με εντυπωσιακά τείχη που διατηρούνται ακόμα σε ύψος άνω των 2 μέτρων. Δύο μνημειώδους μεγέθους δρόμοι συνδέουν αυτόν τον οχυρωμένο χώρο με τις γύρω πεδινές εκτάσεις, ανεβαίνοντας τις απόκρημνες πλαγιές με πορεία ζιγκ-ζαγκ.
Εικ. 3: Δρόμος με πορεία ζιγκ-ζαγκ που οδηγεί στην κορυφή του λόφου από τις πεδιάδες.
Αυτή η οχύρωση καταστράφηκε εν μέρει τον 4ο αιώνα π.Χ., όταν ιδρύθηκε μια μεγάλη κλασική-ελληνιστική πόλη στην πεδινή έκταση νότια του λόφου. Τα τελευταία κατάλοιπα, καλύπτονται από μάζες διάβρωσης από το λόφο και λάσπη από τον κοντινό ποταμό Ενιπέα, αλλά μπορούν να διακριθούν με μεγάλη λεπτομέρεια μέσω γεωφυσικών διασκοπήσεων. Ανάμεσα στα θαμμένα κατάλοιπα υπάρχουν τμήματα δρόμων, πλατειών και σπιτιών, καθώς και των τειχών της πόλης με πάνω από 20 πύργους. Αυτά τα τείχη της πόλης είναι επίσης καλά διατηρημένα πάνω από το έδαφος στη μεγάλη ακρόπολη στην κορυφή του λόφου και πρέπει να αποτελούσαν ένα εντυπωσιακό θέαμα για τη γύρω περιοχή. Η μεγάλη πόλη αυτής της περιόδου – η ονομασία της οποίας παραμένει άγνωστη – εγκαταλείφθηκε κάποια στιγμή στις αρχές του 2ου αιώνα π.Χ., πιθανώς ως αποτέλεσμα του καταστροφικού Δεύτερου Μακεδονικού Πολέμου που έπληξε σοβαρά εκείνη την περιοχή.
Εικ. 4: Οχυρώσεις της κλασικής-ελληνιστικής ακρόπολης.
Η γεωφυσική έρευνα απέδωσε ισχυρές ενδείξεις για έναν τρίτο αστικό οικισμό στην πεδινή έκταση νότια του λόφου, για τον οποίο η χρήση μαγνητόμετρου μαρτυρά ότι πρόκειται για μια ύστερη ρωμαϊκή πόλη. Ήταν πολύ μικρότερη από την κλασική-ελληνιστική προκάτοχό της και προστατευόταν από ένα ενισχυμένο κυκλωματικό οχυρωματικό τείχος. Το πότε ακριβώς αυτή η πόλη ιδρύθηκε και το πότε αργότερα εγκαταλείφθηκε είναι άγνωστο προς το παρόν, καθώς τα ορατά κατάλοιπα στο έδαφος είναι πολύ λίγα.
Η τέταρτη και τελική φάση εγκατάστασης στο Στρογγυλοβούνι, αποτελείται από τα κατάλοιπα ενός κατά πάσα πιθανότητα οχυρωμένου βυζαντινού χωριού, στις νότιες πλαγιές του λόφου. Τα περισσότερα σπίτια και άλλα κτίρια έχουν καταστραφεί λόγω της έντονης διάβρωσης, αλλά μεγάλα τμήματα των κλασικών-ελληνιστικών οχυρωματικών τειχών της πόλης έχουν τώρα επιδιορθωθεί, και εξακολουθούν να στέκονται σε ύψος περίπου τριών μέτρων στην πλαγιά.
Εικ. 5: Κλασικά-ελληνιστικά οχυρωματικά τείχη με βυζαντινές επιδιορθώσεις.
Κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια του πρώιμου μεσαίωνα, ο οικισμός εγκαταλείφθηκε ξανά και δεν φαίνονται περαιτέρω ενδείξεις επανα-κατοίκησης. Σήμερα δεν υπάρχουν κατοικίες στον χώρο, παρά μόνο δύο μικρά παρεκκλήσια και στάνες.
Τα αποτελέσματα του Αρχαιολογικού Προγράμματος Βλοχού θα δημοσιευθούν στο επιστημονικό περιοδικό των Σουηδικών Ινστιτούτων Αθηνών και Ρώμης Opuscula στα τέλη του 2020. Το Ινστιτούτο θα συνεχίσει τη συνεργασία του με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Καρδίτσας σε αυτόν τον αξιοσημείωτο χώρο, και έχει υποβληθεί αίτηση για άδεια συνέχισης εργασίας πεδίου στο Υπουργείο Πολιτισμού.
Βιβλιογραφία
Vaïopoulou, M., H. Whittaker, R. Rönnlund, F. Tsiouka, J. Klange, D. Pitman, R. Potter, L. Shaw, J. Hagan, E. Siljedahl, M. Forssén, S. Chandrasekaran, S. Dandou, V. Forsblom Ljungdahl, A. Pavilionytė, H. Scott-Pratt, E. Schager & H. Manley (submitted). ‘The Vlochos Archaeological Project: Report on the 2016–2018 seasons of Greek-Swedish archaeological work at Vlochos, Thessaly’, Opuscula 13.
Vaïopoulou, M. et al. (forthcoming). ’The Vlochos Archaeological Project 2016–2017: the first two years of Greek-Swedish collaboration at Vlochos, Karditsa Prefecture’, in Αρχαιολογικό Έργο Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας 6, ed. M. Mazarakis-Ainian.
Vaïopoulou, M. et al. (forthcoming). ‘Βλοχός’, ADelt 69 Chron.
Parikh, T. 2019. ‘Newsround’, AR 65, 35–36.
Efa 2017. ‘Vlochos 2017 (Record 6788)’, Archaeology in Greece Online.
Εικ. 1: Χάρτης του αρχαιολογικού χώρου του Βλοχού από ψηλά (Βασικός χάρτης: δορυφορική εικόνα του Google Maps).
Εκτύπωση στις: 2024-04-19
Από την ιστοσελίδα: Σουηδικό Ινστιτούτο Αθηνών
https://www.sia.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=249&export=html